تعلیم و تربیت در اسلام رکن و عنصر اساسی بنیان خانواده و جامعه را تعلیم و تربیت تشکیل می‌دهد. از این رو مکاتب فکری اجتماعی گوناگون، موضع و دیدگاه خود را نسبت به این مسئله بیان کرده‌اند. استاد شهید مطهری در این کتاب، تعلیم و تربیت را از منظر اسلام با توجه به مبانی و اصول مطرح در این مکتب توحیدی توضیح داده‌اند. از جمله موضوعاتی که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته تربیت عقلانی و توام بودن عقل و علم در مکتب اسلام است. تاریخچه «تعقل از نظر مسلمین» فصل مهمی از این کتاب است که بحث عقل را از حیث تاریخی مورد بررسی قرار می‌دهد. فعل اخلاقی، کرامت نفس، ریشه الهامات اخلاقی، عوامل تربیت، از دیگر موضوعات اساسی در این کتاب می‌باشد.