پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی این کتاب تلاش دارد تصویر نسبتاً روشنی از ماوراءالنهر و فرهنگ و تمدن اسلامی آن در این دوره ارائه کند. اثر حاضر در هشت فصل بر اساس ماخذ و منابع موجود، سرزمین ماوراءالنهر را که در ادواری طولانی از تاریخ، جزء کشور ایران بوده و هم اکنون به عنوان بخشی از دیار اسلامی است، به تصویر کشیده است. مولف در این مجموعه بر آن شده تا فراز و فرود این سرزمین را از سقوط سامانیان تا دوران سیطره مغولان که عصر رکود تمدن اسلامی است، نشان دهد. از این رو مباحث کتاب را به دوره های حکومتی و تاریخی قراخانیان، سلجوقیان، قراختاییان و خوارزمشاهیان اختصاص داده است. در بخشی از مقدمه این کتاب می خوانیم: تاریخ فرهنگ و تمدن این دیار بعد از سقوط سامانیان به علت بی توجهی مورخان و محققان، در هاله ای از ابهام مانده و کسی در این باره تحقیق یا تالیفی مستقل انجام نداده است. کلیاتی در جغرافیای تاریخی، تحولات سیاسی، آموزش و نهادهای آموزشی، علوم رایج، ادیان و فرق، و معماری و هنر برخی از فصل هایی است که اطلاعات ارزش مندی را از سرزمین ماوراءالنهر به خوانندگان ارائه می دهد. بخش های اصلی این کتاب عبارتند از: فصل اول: معرفی و بررسی منابع مهم و برخی پژوهش ها فصل دوم: کلیاتی در جغرافیای تاریخی فصل سوم: تحولات سیاسی فصل چهارم: آموزش و نهادهای آموزشی فصل پنجم: علوم رایج فصل ششم: ادیان و فرق فصل هفتم: معماری و هنر فصل هشتم: مسائل اداری، اجتماعی و اقتصادی