جریان شناسی فکری فرهنگی بهائیت در ایران معاصر فتنه بهائیت در شرایطی شکل گرفت که جامعه ایران از سویی در جهل و بی خبری و از سوی دیگر گرفتار استبداد داخلی و استعمار خارجی بود. در این فضا عده ای فرصت طلب با سوء استفاده از اعتقادات مردم به بدعت در دین و باورهای شیعه دست زدند و فرقه ای به وجود آوردند که جاده صاف کن استعمار شد. تا کنون صاحب نظران سیاسی و مذهبی نظریات مختلفی برای تحلیل و بررسی شکل‌گیری و عملکرد فرقۀ بهائیت ارائه کرده‌اند.‌این نظریات، همۀ جریان‌ها، از جنبش کمونیستی گرفته تا اقلیت دینی و جنبش اجتماعی را شامل می‌شود. در مقدمه، ضمن بازخوانی نظریات ارائه‌شده، به نقد و بررسی آنها پرداخته می‌شود؛ سپس چهارچوب نظری مورد نظر که تطابق بیشتری با‌این فرقه دارد، ارائه می‌گردد. البته برخی از نظریات مستقیماً به بهائیت نپرداخته و نقطه عزیمت تحلیل خود را فرقۀ بابیه در نظر گرفته‌اند؛ و ما با توجه به هم پوشانی‌این دو فرقه، آنها را نیز بیان می‌کنیم.