فیلسوفان اسلامی عموما با چشم عقل و منطق به تحلیل مسئله‌های هستی‌شناسی می‌پردازند، اما این بزرگان نسبت به چشم دل و چشم شهود و عالم حضور نیز بی‌تفاوت نبوده‌اند و انسان را مخلوقی می‌دانند که صاحب هر دو نگاه است. به شکل ناخودآگاه، این فیلسوفان بزرگ، همان گونه که به وجود مشکوک هستند و مراتب متعدد آن را درک می‌کنند، معرفت را نیز دارای سلسله مراتب مختلف تلقی کرده‌اند و به مراحل گوناگون آن آگاهی دارند. به عقیده بسیاری از متفکران، فلسفه اسلامی در اینجا با عرفان روبرو می شود و فلاسفه اتحاد و همدلی خود را با جمعی از عرفا نشان می‌دهند. "دفتر عقل و آیت عشق" به قلم استاد "غلامحسین ابراهیمی دینانی"، به شکلی گسترده، این موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهد