شرح مثنوی معنوی مولوی»، توضیح و شرح مفصل و کامل مثنوی بر طبق نظر و برداشت‌های شرق ‌شناس مسیحی و مولوی ‌پژوه بزرگ و مشهور، رینولد الین نیکلسون است. نیکلسون، مثنوی معنوی را به زبان انگلیسی ترجمه و شرح کرده و آقای حسن لاهوتی همان شرح و ترجمه نیکلسون را از انگلیسی به فارسی برگردانده است. این شرح در شش جلد، مطابق با دفترهای مثنوی تنظیم شده است. نیکلسون، نخست زبان فارسی و عربی را آموخت و بعد، برای تصحیح دقیق، روشمند و انتقادی مثنوی معنوی بر اساس نسخه‌های متعدد و ترجمه و شرح آن، بیست سال تمام از عمر خود را صرف کرد.